Boşanma Davaları ve Hukuki Süreçleri

Türkiye’de boşanma davaları, Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 161 ila 184. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Evliliğin sona erdirilmesi yalnızca mahkeme kararıyla mümkündür ve bu davalara Aile Mahkemeleri bakar. Boşanma davası, yalnızca eşlerden biri tarafından açılabilir ve dava süreci hem hukuki hem de psikolojik açıdan dikkatle yürütülmelidir.

1. Boşanma Davasının Türleri

Türk hukukunda iki temel boşanma türü bulunmaktadır:

a) Anlaşmalı Boşanma Davası (TMK m.166/3)

Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması koşuluyla, eşlerin boşanma ve boşanmanın sonuçları (nafaka, velayet, mal paylaşımı vb.) üzerinde tam bir anlaşmaya varmaları hâlinde açılan davadır.

• Tarafların birlikte başvurması veya birinin açtığı davayı diğerinin kabul etmesi gerekir.

• Hakim, tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirirse, boşanmaya karar verir.

• Bu davalar genellikle 1-2 duruşmada (celsede) sonuçlanır.

b) Çekişmeli Boşanma Davası (TMK m.161 vd.)

Eşlerin boşanma veya sonuçları üzerinde anlaşamaması durumunda açılır. Bu durumda boşanma sebebi ispatlanmalıdır.

Başlıca özel boşanma nedenleri şunlardır:

• Zina (TMK m.161)

• Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış (TMK m.162)

• Suç işleme veya haysiyetsiz hayat sürme (TMK m.163)

• Terk (TMK m.164)

• Akıl hastalığı (TMK m.165)

Bunların dışında, evlilik birliğinin temelinden sarsılması (TMK m.166/1) genel boşanma sebebi olarak uygulanır.

2. Boşanma Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Boşanma davalarında görevli mahkeme Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun uyarınca Aile Mahkemeleri olarak belirlenmiştir.

Yetkili mahkeme ise:

• Eşlerden birinin yerleşim yeri, veya

• Eşlerin son altı ay birlikte oturdukları yer mahkemesidir.

3. Boşanma Davasında Talep Edilebilecek Haklar

Boşanma ile tarafların yalnızca evliliği sona erdirmez; tarafların çeşitli mali ve kişisel haklarının da düzenlenmesi gerekir. Eşlerin talep edebilecekleri dava konuları aşağıda sayılmıştır.

• Maddi ve manevi tazminat (TMK m.174): Boşanmaya sebep olan olaylar nedeniyle zarar gören eş talep edebilir.

• Nafaka türleri: 

1. Tedbir nafakası (TMK m.169) – Dava süresince geçici olarak bağlanır.

2. Yoksulluk nafakası (TMK m.175) – Boşanma sonrası geçimini sağlayamayacak tarafa verilir.

3. İştirak nafakası (TMK m.182) – Çocuğun bakım ve eğitim giderleri için hükmedilir.

• Velayet (TMK m.182) Hakim, çocuğun üstün yararını esas alarak karar verir.

• Mal paylaşımı (TMK m.202 vd.) 01.01.2002 sonrası edinilmiş mallar için “edinilmiş mallara katılma rejimi”ne göre paylaşım yapılırken 01.01.2002 öncesi dönem için mal ayrılığı rejimi esas alınarak mal paylaşımı yapılacaktır. Mal paylaşımı ayrı bir dava ile talep edilebilecek olup boşanma davasının sonucunun kesinleşmesini müteakip paylaşımın gerçekleştirilmesi mümkün olur. 

4. Boşanma Davası Süreci

1. Boşanma dilekçesi hazırlanır ve Aile Mahkemesi’ne sunulur.

2. Davalıya tebligat yapılır, cevap süreci başlar.

3. Mahkeme, tarafların beyanlarını, tanık ifadelerini ve delilleri inceler.

4. Gerekli hallerde sosyal inceleme raporu düzenlenir.

5. Delillerin toplanmasının ardından mahkeme kararını verir.

Anlaşmalı davalar birkaç ayda sonuçlanabilirken, çekişmeli davalar delil ve tanık durumuna göre daha uzun sürmektedir.

5. Boşanma Kararının Sonuçları

Boşanma kararı kesinleştiğinde:

• Evlilik sona erer ve taraflar yeniden evlenebilir.

• Mahkemece hükmedilen nafaka, tazminat ve velayet kararları yürürlüğe girer.

• Kararın kesinleşmesiyle birlikte, nüfus kayıtlarında gerekli düzeltmeler yapılır.

Boşanma kararına karşı taraflar istinaf (Bölge Adliye Mahkemesi) ve gerekirse temyiz (Yargıtay) yoluna başvurabilir.

6. Boşanma Davalarında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Davada ileri sürülen her iddia somut delillerle desteklenmelidir.

• Tanık beyanları, mesaj kayıtları, raporlar ve kamera görüntüleri delil olarak kullanılabilir.

• Hakim, boşanma kararı verirken “kusur oranını” ve “hakkaniyeti” birlikte değerlendirir.

• Dava sürecinde profesyonel bir aile hukuku avukatı ile temsil edilmek, hem maddi hem manevi kayıpların önüne geçebilir.

7. Hukuki Dayanaklar

• Türk Medeni Kanunu (4721 sayılı Kanun), m.161-184

• Hukuk Muhakemeleri Kanunu (6100 sayılı Kanun)

• Nüfus Hizmetleri Kanunu

• Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun

8. Sonuç

Boşanma davaları, yalnızca bir evliliğin sona erdirilmesi değil, aynı zamanda tarafların ekonomik, psikolojik ve sosyal haklarının da düzenlenmesi sürecidir. Türk hukukunda boşanma kararı verilebilmesi için kanunda sayılan sebeplerin ispatı ve hakkaniyet ilkesine uygun bir değerlendirme yapılması zorunludur. Bu nedenle, sürecin doğru yürütülmesi ve hak kaybı yaşanmaması için profesyonel hukuki destek alınması önem taşır.

“Boşanma davası nasıl açılır? Anlaşmalı ve çekişmeli boşanma arasındaki farklar, nafaka, velayet, tazminat ve mahkeme süreci hakkında 2025 yılı güncel Türk hukuk rehberi.”